Jajko – symbol życia, w czasach przedchrześcijańskich - błyskawicy i słońca, sił ożywiających przyrodę wiosną. Wiąże się to z mitem o powstaniu świata - "ab ovo", czyli z jajka. Tak myśleli m.in. Grecy czy Hindusi, a Persowie wierzyli, że świat wykluł się z jajka, białko - stało się słońcem, a żółtko - księżycem.
Najstarsze pisanki pochodzą z Mezopotamii, najstarsze polskie - z X wieku. Odnaleziono je podczas wykopalisk archeologicznych na opolskiej wyspie Ostrówek, gdzie odkryto pozostałości grodu słowiańskiego. Prawdopodobnie zdobienie jaj znane było Słowianom wcześniej. Stosowano technikę batiku - wzór rysowano roztopionym woskiem, a następnie wkładano jaja do barwnika – łupin cebuli lub ochry, które nadawały im brunatnoczerwoną barwę. W procesie chrystianizacji pisankę włączono do symboliki wielkanocnej. Obecnie pisanki powszechnie wykonuje się przed Wielkanocą, zajmują szczególne miejsce wśród świątecznych pokarmów. Uroczyste śniadanie w niedzielę wielkanocną poprzedza dzielenie się poświęconym jajkiem, symbolizującym nadzieję, jaką czerpią chrześcijanie z wiary w Zmartwychwstanie Chrystusa, i rodzącą się do życia przyrodę.
Dawniej zdobieniem jaj zajmowały się wyłącznie kobiety, mężczyźnie wówczas nie wolno było wchodzić do izby. Jeśliby się jednak tak zdarzyło, odczyniano urok, który "intruz" mógł rzucić na pisanki. Jajko było również symbolem siły broniącej przed wszelkim złem. Podczas tzw. uczty 9. dnia, nieboszczykowi wkładano je do ust, by dusza zaznała spokoju i nie błąkała się po świecie. Później ten zwyczaj zastąpiono odwiedzaniem grobów zmarłych, gdzie składano pisanki. W przypadku budowy nowych miast czy też domów jajka używano jako „kamienia węgielnego” – dzięki niemu zło miało omijać te miejsca szerokim łukiem. Tak było w przypadku chociażby Kościoła Mariackiego.
Z pisankami wiązało się wiele gier i zabaw. Najpopularniejsza to "walatka", czyli rozbijanie pisanki o pisankę. Inna to "burda", polegała na rzucaniu do siebie pisanek. Jeśli ktoś ją złapał - była jego, a gdy stłukł, to oddawał jedną ze swoich przeciwnikowi.
Współcześnie mamy gotowe barwniki, ale kiedyś używano tylko naturalnych. Aby uzyskać kolor żółty, jajka barwiono w łupinach cebuli, jasnożółty pochodził z kory młodej jabłoni i suszonych jaskrów polnych. Kolor zielony uzyskiwano, przygotowując wywar z pokrzywy, liści fiołka czy też młodego żyta ozimego. Jajka nabierały bordowego odcienia podczas zanurzenia go w wodzie, w pniu dębowym. Fiolet nadawało gotowanie jajka w wywarze z liści ciemnej malwy. Pisanki czerwone powstawały w wywarach z m.in. owoców czarnego bzu, kory dębowej, szyszek czy krokusów. A czerń można było uzyskać dzięki korze olchy i liściom klonu czarnego. Każdy kolor miał przypisane znaczenie. Fiolet i niebieski symbolizowały koniec postu, czyli żałoby. Żółty, zielony i różowy - to radość ze Zmartwychwstania, a czerwień to krew, którą Chrystus przelał na krzyżu.
Z tradycyjnych rosyjskich pisanek wywodzą się słynne jajka wielkanocne wykonywane w końcu XIX w. przez petersburskiego jubilera Petera C. Fabergé z kamieni półszlachetnych, łączonych z metalami szlachetnymi. Zdobione technikami jubilerskimi powstawały początkowo wyłącznie dla rodziny cesarskiej, później również dla innych dostojników.
Znanymi dziełami sztuki rosyjskiej wywodzącymi się z ludowych pisanek są jajka lub częściej ich drewniane imitacje, pokryte czarną laką i zdobione miniaturowym malarstwem temperowym. Takie zdobienia wykonywano początkowo w Paliechu, miejscowości o starych tradycjach pisania ikon, obecnie wzorują się na nich twórcy ludowi i profesjonalni artyści z różnych regionów.
W 2004 w Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu otwarto stałą ekspozycję ponad 1000 pisanek pochodzących z prywatnej donacji.
Do tradycyjnych technik zdobienia pisanek dołączają wciąż nowe. Obecnie mamy dostęp do tak bogatego zaplecza materiałów zdobniczych, że wszystko zależy jedynie od naszej fantazji i chęci.
źródła materiałów: http://historia.org.pl/, focus.pl, mitologie.wordpress.com
www.folkstar.pl.jpg
www.kdksapieha.vbiz.pl.jpg
www.polityka.pl
Opracowanie PatZal
